امروز در زبان عامیانه مردم از کلمه استرس استفاده میکنند و مثلا هنگام امتحان میگویند:امروز استرس دارم و منظورشان این است که اضطراب دارم یا دلشوره دارم ونگرانم . باید بدانید که استرس به معنی اضطراب ،دلشوره و نگرانی نیست . بلکه استرس یعنی دوباره سازگاری شدن فرد با شرایط و موقعیتهای جدید .هرجا که تغییری در زندگی روی دهد ما با یک استرس روبرو هستیم.زیرا شرایط زندگی تغییر کرده است و فرد دوباره باید شرایط و موقعیت جدیدی در زندگی خود سازگار شود.
نکته مهم ان است که این سازگار شدن با شرایط جدید در زندگی، هم به جسم و هم به روان فرد فشار میاورد . به دهمین دلیل به استرس فشار هم گفته میشود. برای سازگاری با شرایط جدید در زندگی،جسم و روان انسان تحت فشار قرار میگیرد فرد دوره سختی را میگذراند . زیرا شرایط قبلی که به ان سازگار شده بود، از بین رفته و تغییر یافته و فرد باید سعی کند تا شرایط جدیدی ایجاد کند و با ان سازگار شود و تعادل دوباره ای در زندگی خود پیدا کنند.
انواع استرس از نظر شدت و فراوانی
- استرسهای فاجعه انگیز: بعضی از استرسها تغییر بسیار شدید و عظیمی در زندگی ما ایجاد میکنند مثل:سیل، زلزله،جنگ،اتش سوزی و ….
- استرسهای معمول زندگی: این استرسها در زندگی همه ی انسان ها رخ میدهد و معمولا همه افراد در طی زندگی خود این استرسها را تجربه میکنند. مثل:رفتن به مدرسه، امتحان ،اشتغال،ازدواج،سوگواری،بیماری،بدهکاری و ….
- استرسهای خرد یامیکرو استرسها: این استرسها شدت بسیار کمی دارند،ولی به تعداد بسیار فراوان و بسیار متعدد در زندگی رخ میدهند.
مثل:دیررسیدن به کلاس،صداهای مزاحم،معطل شدن در ترافیک و…..
استرسها از نظرکیفیت
- استرسهای منفی: این استرس ها، اتفاقاتی منفی و ناخوشایند میباشند. نمونه این استرسها عبارت است از: مرگ یکی از عزیزان، طلاق، جدایی، بیماری،………
- استرسهای مثبت: این اتفاقات مثبت و خوشایند میباشند. مثل: یافتن شغل، قبولی در دانشگاه، ازدواج، بچه دارشدن،……..
استرسها از نظر مدت
- استرسهای کوتاه مدت: مدت این استرسها محدود است. برای مدت کوتاهی وجود دارند و فرد زمان زیادی را برای مبارزه با ان صرف نمیکند.نمونه ای از این استرسها مانند: ابتلای به یک بیماری مثل اپاندیس،یک مشاجره با راننده تاکسی
- استرسهای مزمن یا طولانی مدت: این استرسها بلند مدت و طولانی میباشند وممکن است سال های سال یک نفر رااسیر کنند. نمونه ای از این استرسها مانند:ابتلا به یک بیماری مزمن مانند فلج ، داشتن یک معلول در خانواده مشاجره قدیمی بین والدین
نحوه تاثیر گذاری استرس
اثر گزاری استرس بر انسان از مغز شروع میشود هنگامی که انسان در شرایط استرس قرار دارد ، ناحیه ای از مغز انسان به نام هیپوتالاموس به غده هیپوفیز و غدد فوق کلیوی دستور میدهد که برای برخورد با استرس اماده شود. غده فوق کلیوی دو ماده در خون انسان ترشح میکند بنام ادرنالین و نورادرنالین .این دو ماده باعث میشوند تا تغییرات در بدن انسان ایجاد و از حالت ارامش معمولی خارج شود این تغییرات عبارتند از :
- فشار خون افزایش میابد
- خون زیادی وارد دست و پا میشود
- گوارش موقتا کند میشود
- قند بیشتری در خون ازاد میشود
- سرعت تنفس افزایش میابد
- ضربان قلب تندتر میشود
این تغییرات باعث میشود که بدن شما برای یک مبارزه با عامل استرس یا یک فرار سریع اماده شود به همین دلیل است که شما در برخورد با خطر مشاهده میکنید ضربان قلبتان تند شده نفس نفس میزنید ، دچارسوء هاضمه و … میشوید .
اثرات استرس
- اثرات جسمانی استرس
انچه انسان های امروزی از ان رنج میبرند، استرس های طولانی مدت است که باعث میشود واکنش های بدن به استرس به صورت طولانی مدت انجام شود .
تحت استرس مزمن و طولانی مدت یکی از اندام ها و دستگاه های بدن که ضعیف تر از بقیه میباشد ، دچار مشکل شده و بیماری شروع میشود . در هر انسانی یکی از اندام ها ضعیف تر است و مقاومت کمتری در برابر استرس دارد .در عده ای قلب ،در عده ای دستگاه گوارش،در فرد دیگری پوست و در دیگری دستگاه تنفس ضعیف است . به همین دلیل ،این افراد به ترتیب دچار بیماری هایی که در اثر استرس ایجاد میشوند ، بیماریهای روان تنی میگویند ، یعنی هم ریشه روانی و هم ریشه بدنی و جسمی دارند چند نمونه از این بیماریها عبارت است از زخم معده، زخم اثنا عشر،آسم ،مثانه تحریک پذیر و … - اثرات روانی استرس
استرس نه تنها میتواند فرد را دچار بیماری های جسمی ، بلکه میتواند بیماریها و اسیب های روانی ،اجتماعی نیز ایجاد نماید . یکی از مهم ترین بیماریهای روانی که با استرس ارتباط دارد،افسردگی است
نه تنها افسردگی با استرس رابطه دارد ،بلکه میتواند باعث اختلالات روانی دیگری ،از جمله وسواس ،اضطراب ،بیماری شدید اسکیزوفرنیا و…
منابع استرس
عواملی وجود دارند که میتوانند تولید استرس نمایند .این عوامل متعدد و متنوع میباشد :
- عوامل بدنی و جسمی- مانند هر نوع عفونت ، سوختگی ، بیماری و… بنابراین ،فردی که بیمار است در شرایط استرس میباشد در حالت بدن با یک تغییر که همان بیماری است رو به رو شده و باید با این بیماری بجنگد و دوباره بدن به حالت طبیعی برگرداند.
- رقابت ها -مانند دانش اموزانی که برای بدست اوردن معدل بالا با یکدیگر رقابت میکنند .همانطور که میبینید رقابت ها نه تنها مفید نیست بلکه مضر نیز هست و باعث میشود انسان ها همیشه در حالت رقابت میباشد.
- ناکامی ها و محرومیت ها _ ناکامی ها مختلف اند : محرومیت های مادی و غیر مادی،محرومیت از محبت ، ناکامی در دستیابی به هدف ، محرومیت های انسانی،مانند فردی که عزیزی را از دست داده است.
- باور ها و عقاید ،انتظارات ها و نگارش ها _ بعضی از استرس ها از تفکر ، انتظارات و عقاید ما ایجاد میشوند و یکی از مهم ترین منابع استرس است به این نوع استرس ها ، استرس های درون زاد گفته میشود ، زیرا محرکی از بیرون بر فرد فشار نمی اورد ، بلکه این دیدگاه ها و باور های فرد است که او را دچار استرس کرده است . مانند فردی که بسیار کمال گراست و از خود انتظار دارند که همیشه بهترین عملکرد را داشته باشد.
- تعارض ها _منظور از تعارض ان است که فرد باید از میان دو موقعیتی که بار یکسانی دارند ، یک مورد را انتخاب کنند و انتخاب یک موقعیت مانع از انتخاب موقعیت دیگر میشود .
- فشار ها _فشار ها ناشی از زندگی های فعلی یکی دیگر از منابع استرس میباشند .فشار جامعه برای مدرک تحصیلی ، برای خانه و زندگی مرفه ، برای امکانات مادی و …باعث میشود افراد استرس زیادی را تحمل کنند تا به سطح انتظارات جامعه برسند .
مهارت مقابله
منظور از مقابله ، کوشش ها و تلاش هایی است که فرد انجام میدهد تا استرس را از میان بردارد ، برطرف کند ،یا به حداقل رساند و یا تحمل کند. بنابراین همیشه نمی توان استرس را از میان برداشت ، بلکه در مواردی میتوان آن را کاهش داد و در موارد دیگری باید آن را تحمل کرد.
مقابله ،گاه بصورت انجام کار ، فعالیت و اقدام خاصی است و گاه بصورت انجام فعالیت های ذهنی و درون روانی است یعنی گاهی باید کار و فعالیت خاصی انجام دهیم تا از استرس بکاهیم، یا آن را تحمل کنیم و گاهی هم نمی توانیم کار خاصی انجام دهیم ، بلکه باید فکر و ذهنمان را آرام کنیم.
به این ترتیب میتوان گفت دو نوع مقابله وجود دارد: مقابله های مسئله مدار و مقابله های هیجان مدار.
مقابله های مسئله مدار- در آن فرد سعی میکند کاری انجام دهد تا استرس را از میان بردارد مانند:
- *استفاده از روش حل مسئله
- مطالعه کردن
- فکر کردن
- برنامه ریزی کردن
- مشورت کردن
- اقدام به عمل نمودن
- راهنمایی گرفتن
- مقابله های هیجان مدار: در آن فرد فقط سعی میکند خود را آرام سازد و ناراحتی خود را کاهش دهد مانند:
- تخلیه و ابراز احساسات مانند گریه کردن ،ابراز خشم (بطور سالم)
- گفت و گوی درونی
- مثبت اندیشی
- دعا و نیایش
- درد و دل کردن با دوستان و آشنایان
- صبر